Filosoferen over de natuur.
Om vanuit verwondering voor de natuur, nieuwsgierigheidsvragen te stellen.
Daarmee voel je je verbonden en draag je beter zorg voor jezelf en de wereld om je heen.
April is de maand van de filosofie. Van 9 tot 17 april 2021 is het ‘De week van de kinderfilosofie’.
Doe je mee? Negen dagen lang, elke dag een filosofeer-vraag over natuurbeleving. Natuurbeleving is het ervaren van de natuur met gebruikmaking van al je zintuigen. We hebben als mens zelfs negen zintuigen. Dus elke dag staat een zintuig centraal.
Filosoferen met kinderen is nadenken, reflecteren over, het ter discussie stellen van datgene wat gewoonlijk als zelfsprekend wordt ervaren. Het is samen op een systematische en gestructureerde wijze nadenken en praten over filosofische vragen. Filosoferen met kinderen is een activiteit mét kinderen in plaats van een les vóór kinderen. Het is een onderzoekende activiteit die te maken heeft met openvragen stellen; dat zijn vragen waarop geen definitief antwoord mogelijk is. De kern van de filosofische activiteit bestaat uit denken over de eigen positie in de wereld en hoe de wereld in elkaar zit, én uit denken over het denken. (Richard Anthone E. J., 2009).
Checklist filosofische vragen (www.filosovaardig.nl)
– er is niet één juist antwoord
– het antwoord is niet in een boek, encyclopedie of op wikipedia te vinden
– de volwassene weet het antwoord dus ook niet zeker (al denkt hij vaak van wel)
– er wordt niet naar een mening gevraagd (Wat vind je van spruitjes?)
– er wordt niet naar (wetenschappelijke) kennis gevraagd (Hoe ontstaat regen?)
– het antwoord is alleen te vinden door na te denken en te redeneren en niet door een experiment, onderzoek of waarneming.
– de vraag nodigt uit tot het onderzoeken van een bepaald begrip
Het kunnen zowel gesloten als open vragen zijn, want als gespreksleider vraag je altijd door! Bijvoorbeeld door te vragen: Hoezo denk je dat? Wie bepaalt dat? Kun je een voorbeeld geven? Achter elke ja of nee schuilen immers tal van verschillende argumenten.
Naast een filosofisch gesprek zou je kinderen tevens kunnen vragen bij de filosofische vraag iets te ontwerpen. Denk daarbij aan een gedicht, een verhaal, een schilderij, een beeld, een natuurkunstwerk, een lied of een filmpje.
Wellicht is het een idee om de kinderen een verwonderings-logboek te laten maken, met alle nieuwsgierigheidsvragen en ontwerpen erin gefotografeerd of op een manier gebundeld die bij hen past.
Het is helemaal tof wanneer je na het filosoferen samen de natuur echt gaat beleven!
Zaterdag 17 april 2021 – Zintuig ‘Energie’
Het zintuig ‘energie’, is het zintuig dat ongrijpbaar is en zo gezegd door de ether gaat. Wij kunnen als mensen bewust worden van onze energie. Door actief te leren luisteren naar onze energie krijgen we een luisterend oog voor onze omgeving; de moeite waar om te ontdekken.
De filosofische vraag van vandaag:
Vrijdag 16 april 2021 – Zintuig Evenwicht
Dit zintuig gaat over evenwicht en balans vinden. Het evenwichtsorgaan verzamelt informatie over beweging, balans en verhoudingen. Deze informatie gaat naar de hersenen, en wordt daar gebruikt om de juiste spiergroepen aan te sturen. Bij verhoudingen kun je tevens denken aan de ‘juiste’ verhoudingen waarnemen om iets mooi te vinden; ‘De gulden snede’.
De filosofische vraag van vandaag:
‘Wat als insecten reuzen zijn?
Donderdag 15 april 2021 – Zintuig Interoceptie
De term interoceptie betekent ‘intern waarnemen’. Het is de term die gebruikt wordt om het zintuig te omschrijven waarmee we waarnemen wat er in de organen (zoals blaas en maag) en andere weefsels in ons lichaam gebeurt. Naast dat je bijvoorbeeld kunt voelen hoe snel je hart gaat en je ademhaling, hoe warm je het hebt en of ‘het zweet je uitbreekt’, kan de interoceptie er ook voor zorgen dat je je eigen emoties kunt inschatten. Of je bijvoorbeeld blij, bang, bedroefd of boos bent.
De filosofische vraag van vandaag:
‘Hoe zou het zijn als stenen gevoelens hadden en die konden uiten?’
Woensdag 14 april 2021 – ‘Proprioperceptie’ ofwel ‘Houding- en bewegingszin’
Het evenwichtsorgaan, dat informatie doorgeeft over snelheid en richting van bewegen en balans, de proprioceptie, gaat over de houding- en bewegingszin van gewrichten en spieren. We noemen dit zintuig ‘beweging’.
De filosofische vraag van vandaag:
‘Wat zou er gebeuren als een boom zichzelf zou kunnen verplaatsen?’
Dinsdag 13 april 2021 – Zintuig ‘Horen’ ofwel ‘Gehoor’
Met het gehoor neem je geluid waar van andere voorwerpen, dieren, mensen en van jezelf. Je oren staan aan de zijkant van je hoofd. Je staat dus nooit tegenover het geluid, je bent met je oren open voor de hele omgeving. Je kunt je oren als je wakker bent niet sluiten en bent daarom de hele tijd verbonden met geluid. Kenmerken van geluid zijn: de geluidssterkte, de toonhoogte en de toonkleur. Je kunt de afstand tot de geluidsbron waarnemen doordat het geluid niet tegelijkertijd beide oren bereikt. Als je ergens naar kijkt, kun je het beter horen.
De filosofische vraag van vandaag:
‘De stilte van de zee. Wat is stilte?’
Maandag 12 april 2021 – Zintuig ‘Zien’ ofwel ‘Waarnemen’
De ogen zijn een belangrijk zintuig, ze liggen aan de buitenkant van ons lichaam. Zien betekent waarnemen, maar ook iets begrijpen. Je ziet met de ogen alleen maar kleuren en of iets licht of donker is. Omdat je ogen bewegen en de spierzin en de evenwichtzin met het zien samenwerken zie je ook vormen, bewegingen en verhoudingen. Want in principe zien je ogen alleen maar kleuren en of iets licht of donker is. Gemiddeld nemen mensen zo’n 150 kleuren waar. Groen heeft de meeste nuances. Kleuren wekken ook een stemming op.
De filosofosche vraag van vandaag:
‘Wat, als de sneeuw niet wit maar zwart zou zijn?’
Zondag 11 april 2021 – Zintuig ‘Proeven’ ofwel ‘Smaak’
Het smaakzintuig en het reukzintuig werken samen. Dit komt doordat wanneer je kauwt de geur met het uitademen door je neusholte gaat. Deze zintuigen zorgen er voor dat wij precies weten wat we wel en niet kunnen eten, je proeft en ruikt ermee. De smaakontwikkeling begint al in de baarmoeder. Een baby heeft meer smaakpapillen dan een volwassenen. Onze tong is het smaakzintuig, daarop zitten smaakpapillen met smaakknoppen. Wanneer er voedsel terecht komt op een smaakknop, wordt er een prikkel gestuurd naar je hersenen. Je hersenen zetten deze prikkel om in een smaak. De smaakknoppen zitten bij dieren soms op heel andere plekken; lip, kop, hele lichaam, tentakels of poten. Je smaak kun je voor de gek houden, omdat je verschillende associaties bij kleuren die je ziet hebt en dus hoe iets zal smaken.
Filosofische vraag van vandaag:
‘Hoe zou het zijn als we als mens konden proeven met onze handen?’
Zaterdag 10 april 2021 – Zintuig ‘Ruiken’ ofwel ‘Geur’
Reukzin is het vermogen van een organisme om geuren waar te nemen. Dit heet het olfactorisch vermogen. Geuren zijn waar te nemen in de lucht en in andere gassen of gasmengsels, maar eventueel ook in water. Geur is een eigenschap van bepaalde stoffen en het waarnemen ervan heet ruiken. Dat ruiken doen mens en dier met de neus(holte). Toch kunnen planten en andere organismen ook heel goed stoffen waarnemen in de lucht. Geur (ruiken) en smaak (proeven) zijn sterk aan elkaar verbonden.
Filosofische vraag van vandaag:
‘Wat als bloemen ruiken naar vers gebakken appeltaart?’
Vrijdag 9 april 2021 – Zintuig ‘Voelen’ ofwel ‘Tast’
De huid is niet alleen een orgaan maar ook ons tast-zintuig. Met ons tast-zintuig, de (leder-)huid, nemen we onze omgeving waar; aanraking, druk, temperatuur en pijn. De tastcellen geven deze informatie als prikkels door aan je zenuwen. Via je ruggenmerg komen deze prikkels in het tastcentrum van je hersenen. De hersenen geven op hun beurt signalen door aan je spieren. Op die manier kun je jezelf bijvoorbeeld terugtrekken bij iets dat te heet is.
Filosofische vraag van vandaag:
‘Voelen we allemaal hetzelfde als we met blote voeten in de aarde staan?’
